quarta-feira, 29 de março de 2017

MP: Autoridade sira hatene kona-ba transferénsia suspeita ne'ebé envolve kaben-na'in portugés

Ministériu Finansa timoroan iha koñesimentu ba transferénsia bankáriu ne'ebé sai hanesan sentru iha prosesu kontra kaben-an'in portugés ne'ebé hetan daudaun julgamentu iha Timor-Leste, haktuir hosi dokumentasaun judisial ne'ebé maka Lusa hetan asesu iha loron-tersa ne'e.

Tiago ho Fong Fong Guerra hetan daudaun julgamentu iha Tribunal Distrital Díli hahú fulan-Janeiru, akuzadu ba krimi sira naok, brankeamentu kapital sira nian no falsifikasaun dokumentu no motivu ida maka transferénsia ho osan hamutuk ho dolar 859.706,30, ne'ebé halo iha 2011 ba konta hosi empreza arguida nian hosi konsultor norte-amerikanu ida, ne'ebé hetan kondenasaun iha Estadus Unidus tanba fraude iha Timor-Leste.

Konsultor, Bobby Boye - ne'ebé agora daudaun prezu iha Estadus Unidus tanba halo fraude iha Timor-Leste iha dolar millaun 3,5 - uluk apoia Governu timoroan hodi rekupera impostu sira ne'ebé debe ba nasaun.

Dokumentu sira ne'ebé hato'o hosi Ministériu Públiku iha prosesu, ne'ebé Lusa hetan asesu iha loron-tersa ne'e, hatudu katak Bobby Boye informa ona ba diretora-jeral Impostu nian, Mónica Rangel, no diretor-jeral hosi Reseita sira nian, Câncio Oliveira, kona-ba instrusaun tranferénsia nian.

Mensajen sira hosi email sira ho informasaun ne'e refere ona iha sesaun julgamentu loron-tersa ne'e ne'ebé khanoin ba realizasaun hosi alegasaun ikus sira maibé ikusmai hatudu informasaun sira seluk no rona ona sasin foun ida.

Dokumentu sira ne'ebé inklui iha prosesu hatudu ona katak folin ne'e halo parte hosi impostu sira ne'ebé iha atrazu dezde 2004 ne'ebé maka Governu timoroan eziji ba empreza AS Geoconsult no ne'ebé iha fulan-Setemnru 2011 iha total hamutul dolar 1.009.332: koresponde ba impostu sira ho folin dolar 318.074,15, multa ida hanesan ho folin ne'ebé iha tusan ho juru hamutuk dolar 357.180 resin.

Iha mensajen sira ne'ebé hatudu iha prosesu - ne'ebé haruk ho koñesimentu hosi responsável governamental na'in rua ne'e - Boye explika ba nia advogadu, ne'ebé halo ona mediasaun ba kazu tusan sira Geoconsult nian, ne'ebé empreza devedora "rekuza folin total impostu sira nian", no aprezenta reklamasaun ida.

Iha mensajen ida, Boye explika katak empreza sei transfere ba Fundu Petrolíferu tusan ne'ebé laiha reklamasaun - ho folin dolar rihun 145 resin - nune'e "saldu [menus honoráriu hosi dolar 4.172,31) sei mantén hosi ajende "escrow" ida [parte datoluk ida ne'ebé sei sai hanesan responsável ba osan to'o konkluzaun hosi reklamasaun] iha Timor-Leste".

Nune'e, haktuir hosi mensajen sira, Boye haruka ona ba advogadu sira atu tau 145.441,23 ha konta Fundu Petrolíferu nian no restu hamutuk dolar 859.706,30 iha konta "escrow" hosi Olive Consultancy Company Limited, ho sede iha Makau, diriji hosi Fong Fong Guerra.

Iha sesaun loron-tersa nian, rona ona Maria Ângela da Costa Soares, jerente hosi Likidasaun Banku Sentral, ne'ebé hatán kona-ba oinsá maka halo prosesu selu nian ba Fundu Petrolíferu.

Responsável ne'e explika katak reseita sira hotu tau diretamentu hosi kontribuinte sira, la liuhosi intermediáriu ruma, no nia hatete katak laiha koñesimentu ba situasaun ruma ne'ebé maka nia pagamentu envolve konta "escrow" ida, dalan ida ne'ebé uza hodi hamenus risku entre parte rua envolvidu iha tranzasaun ida.

Iha dokumentasaun hosi prosesu, iha mós karta ida fulan-Juñu 2015 hosi ministra Finansa timoroan nian, Santina Cardoso, ba tribunal New Jersey, ne'ebé Boye simu kondenasaun, ne'ebé governante husu atu folin hosi fundu oioin ne'ebé konsultor naok fó fali ba Timor-Leste.

Iha karta, ministra refere kuantidade lima ne'ebé Boye hetan liuhosi naok ne'ebé inklui "dolar 859.706,30 ne'ebe maka arguidu hetan liuhosi abuzu ba nia pozisaun konfiansa nian".

Iha loron-tersa ne'e, Tribunal hatene ona konteúdu hosi karta ida seluk, ho loron 22 Marsu ikus, ne'ebé maka primeiru-ministru timoroan, Rui Maria de Aráujo informa ba juíza ne'ebé prezidi grupu juís sira hosi prosesu ne'e katak "folin dolar 859.706,3 la fó fali ba Governu timoroan no mós husu ona nia restituisaun".

Iha dokumentu, governante timoroan hatete katak alegadu krimi relasionadu ho folin ne'e "la akontese iha teritóriu amerikanu no la envolve banku amerikanu sira" maibé loos iha Makau, iha referénsia ida ba uzu hosi empreza "escrow" hosi Fong Fong Guerra nian.

Tanba ne'e, tribunal norte-amerikanu sira haketak ona kazu ne'e hosi prosesu prinsipal ne'ebé maka Boye hetan kondenasaun. Iha 2015, eis-asesor jurídiku hosi Governu Timor-Leste deklara ona kulpadu iha audiénsia públiku tanba halo fraúde ba Estadu Timor-Leste ho dolar millaun3,5, nune'e simu kondenasaun ba kadeia tinan neen.

Nune'e, Boye kria ona, ho dalan sekretu, eskritóriu ida ba advogadu sira no kontabilidade bosok iha Nova Iorke ne'ebé rekomenda ba Governu Timor-Leste atu entrega ba nia kontratu sira hosi konsultoria iha área explorasaun no jestaun petrolíferu nian.

Sesaun loron-tersa nian iha Díli hotu ona ho Ministériu Públiku hatán atu fó fali ba Tiago ho Fong Fong Guerra ekipamentu eletróniku oioin ne'ebé maka prende ona bainhira kaer sira no defeza insisti, iha tinan rua resin nia laran, presiza hodi prepara kazu ne'e.
Sesaun seluk sei halo iha loron 11 Abril.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: