sexta-feira, 24 de fevereiro de 2017

PR timoroan promulga alterasaun ba lei eleitoral ba prezidensial sira nian

Iha loron-kinta ne'e, Prezidente Repúblika timoroan promulga ona alterasaun ba lei eleitoral ba prezidensial sira nian iha loron 20 Marsu hodi konsidera katak maski diploma hamosu dúvida barak, bainhira la promulga bele hamosu instabilidade iha asaun eleitoral.

Prezidénsia Repúblika refere katak Taur Matan Ruak hatudu ona nia pozisaun no dúvida sira iha mensajen ida ba deputadu sira bainhira nia husu kona-ba "oportunidade hosi intervensaun lejislativu la'ós de'it iha tinan eleisaun sira nian ne'ebé maka lei diriji, maibé hahú halo mós bainhira hatene ona sira nia kandidatu rasik".

Fó hanoin katak Parlamentu Nasional aprova de'it alterasaun sira iha loron 31 Janeiru no foin haruka textu ba Taur Matan Ruak iha loron 10 Fevereiru ka liutiha loron lima hafoin loron limite ba aprezentasaun kandidatura sira nian.
"Hamosu mós dúvida sira opsaun ba pasajen kompeténsia sira nian hosi regulamentasaun hosi Lei Eleitoral ne'e hosi Komisaun Nasional Eleisaun sira nian ba Governu ne'ebé la defende independénsia hosi supervizaun ba prosesu eleitoal hodi harii CNE, iha termu sira hosi artigu 65, númeru 6 hosi Konstituisaun", refere hosi komunikadu hosi gabinete Prezidente nian.

"Asaun independente hosi supervizaun Komisaun Nasional Eleisaun sira nian maka hanesan valor ida rasik no tenki promove hanesan defende hosi Prezidente Repúblika", hatutan mós.

Taur Matan Ruak hein atu "iha futuru bele garanti partisipasaun maka'as hosi CNE iha regulamentasaun hosi asaun eleitoral sira" no "uniformizadu solusaun normativu sira" ne'ebé iha termu jeral sira fó kompeténsia ba CNE hodi regula lei eleitoral sira maibé iha termu espesífiku sira, hanesan diploma ne'e, fó kompeténsia ne'e ba Governu.

Xefe Estadu refere ba kontradisaun provável entre alterasaun ba lei hosi Órgaun Administrasaun Eleitoral nian, iha fulan-Juñu tinan liubá, no pakote rua hosi alterasaun nian ne'ebé aprova iha tinan ne'e hosi Parlamentu Nasional, ida hosi lei eleitoral ba Prezidente Repúblika nian no ba lei eleitoral ba Parlamentu Nasional.

Lei aprovadu iha tinan liubá defini entre kompeténsia sira hosi CNE, responsabilidade hodi "aprova regulamentu sira ezekusaun nian ne'ebé previstu iha lei foun no iha lei eleitoral sira seluk, nune'e mós kódigu sira konduta nian ba kandidatu sira, observador sira, fiskal sira no profisional sira hosi órgaun sira komunikasaun sosial nian.

Maibé, alterasaun sira ba lei eleitoral sira rasik fó ba Governu kompeténsia hosi regulamentasaun iha asuntu sira ne'e - hahú hosi aprezentasaun no admisaun ba kandidatura sira, realizasaun kampaña nian, organizasaun no funsionamentu ba fatin sira votasaun nian, ba atividade sira observasaun nian no fiskalizasaun partidáriu no ba kobertura jornalístiku nian.

Preokupasaun hosi xefe Estadu kona-ba CNE hanesan kleur ona no hatudu loloos bainhira nia simu pedidu hodi promulga alterasaun ba lei hosi órgaun eleitoral sira ne'ebé aprova iha fulan-Novembru 2015 hosi ezekutivu.

Taur Matan Ruak aprezenta ona pedidu ida fiskalizasaun preventivu konstitusionalidade nian iha Tribunal Rekursu, ne'ebé fó razaun ba nia argumentu ida, relasionadu ho "proposta sira alterasaun nian ba kompeténsia sira hosi CNE".

Xefe Estadu hafoin ne'e aprova diploma liutiha kuaze fulan ne'e, maibé nia hatudu fali preokupasaun no ladún haksolok ho textu ne'ebé tuir nia hanoin bele aplika de'it hafoin eleisaun sira tinan 2017 nian.

Taur Matan Ruak konsidera katak alterasaun sira "iha tempu badak hosi asaun eleitoral sira ne'ebé importante tebes (...) bele hamosu preokupasaun ba dezempeñu di'ak hosi kompeténsia sira ba fiskalizasaun hosi asaun sira resenseamentu nian no hosi eleisaun sira no hamosu dúvida iha povu kona-ba independénsia CNE nian".

Iha vizita ba Sekretariadu Tékniku hosi Asisténsia Eleitoral nian (STAE) iha loron 15 liubá, primeiru-ministru, Rui Maria de Araújo, explika ona katak autoridade eleitoral sira hein hela promulgasaun hodi adapta regulamentasaun ba alterasaun sira lei eleitoral nian ba Prezidente Repúblika.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: